آیا فرزند حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی تابعیت ایران دارد؟

آیا فرزند حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی تابعیت ایران دارد؟

بررسی حقوقی تابعیت فرزند مادر ایرانی و پدر خارجی

تابعیت یکی از مسائل بنیادین در حقوق عمومی و حقوق بین‌الملل خصوصی است که آثار گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف مانند حق اقامت، آموزش، اشتغال، مالکیت، خدمات اجتماعی و حتی مشارکت سیاسی دارد. یکی از پرسش‌های مهم و پرکاربرد در این زمینه، وضعیت تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی است. آیا این فرزندان ایرانی محسوب می‌شوند؟ آیا می‌توانند شناسنامه بگیرند و از حقوق شهروندی برخوردار شوند؟ پاسخ به این پرسش مستلزم بررسی قوانین و مقررات تابعیت جمهوری اسلامی ایران است.

قوانین گذشته؛ تبعیض علیه مادران ایرانی

تا پیش از تصویب قانون «تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» در سال ۱۳۹۸، نظام حقوقی ایران عمدتاً تابعیت را از طریق پدر منتقل می‌کرد. طبق ماده ۹۷۶ قانون مدنی، فرزندان متولد از پدر ایرانی، ایرانی شناخته می‌شوند، اما فرزندان متولد از مادر ایرانی و پدر خارجی تابعیت ایرانی نداشتند؛ مگر در شرایطی خاص و پس از رسیدن به سن ۱۸ سال و طی مراحل اداری طولانی و پیچیده.

این رویکرد منجر به مشکلات فراوانی برای هزاران کودک شد که از مادر ایرانی و پدر غیرایرانی متولد شده بودند. این کودکان از داشتن شناسنامه، حق تحصیل در مدارس دولتی، بیمه درمانی و سایر خدمات عمومی محروم بودند. این وضعیت تبعیض‌آمیز نسبت به زنان ایرانی، به‌ویژه در مناطق مرزی و اقلیت‌های قومی، پیامدهای اجتماعی و انسانی گسترده‌ای داشت.

تغییرات قانونی مهم: تصویب قانون جدید در سال ۱۳۹۸

در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۸، مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرد که نقطه عطفی در حقوق تابعیت در ایران به شمار می‌آید. این قانون که به نام «قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» شناخته می‌شود، تحول بنیادینی در روند اعطای تابعیت ایجاد کرد.

مطابق این قانون:

• فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی می‌توانند از بدو تولد، تابعیت ایران را دریافت کنند.
• مادر ایرانی می‌تواند برای فرزند خود تقاضای صدور شناسنامه و کارت ملی ایرانی کند.
• شرایطی مانند نداشتن سوءپیشینه امنیتی برای پدر و اقامت قانونی یا حداقلی در ایران در روند بررسی درخواست در نظر گرفته می‌شود.

این قانون پس از تأیید شورای نگهبان و ابلاغ ریاست جمهوری، رسماً به اجرا درآمد و گامی مثبت در جهت رفع تبعیض جنسیتی در نظام حقوقی ایران تلقی شد.

آیا این قانون شامل همه فرزندان می‌شود؟

بله، این قانون شامل تمام فرزندان زن ایرانی با مرد خارجی، چه قبل از تصویب قانون و چه بعد از آن، می‌شود. حتی فرزندانی که پیش از سال ۱۳۹۸ متولد شده‌اند نیز می‌توانند با ارائه مدارک لازم و طی مراحل قانونی، تابعیت ایران را دریافت کنند.

مهم‌ترین نکته، ثبوت رابطه‌ی مادر ایرانی با فرزند از طریق اسناد قانونی مانند شناسنامه، عقدنامه، گواهی تولد و سایر مدارک هویتی معتبر است. همچنین همکاری پدر خارجی برای ارائه مدارک هویتی ممکن است در برخی موارد نیاز باشد، اما در صورت فقدان پدر یا عدم دسترسی، راهکارهای حقوقی برای اثبات تابعیت وجود دارد.

مدارک لازم برای درخواست تابعیت فرزند

برخی از مدارک مورد نیاز برای ثبت درخواست تابعیت فرزند عبارتند از:

• تصویر و اصل شناسنامه مادر ایرانی
• تصویر و اصل گواهی تولد فرزند
• تصویر عقدنامه یا سند ازدواج
• مدارک شناسایی پدر خارجی (در صورت وجود)
• فرم تکمیل‌شده تقاضای تابعیت
• عکس پرسنلی فرزند

تمامی مدارک باید به دفاتر ثبت احوال یا اداره کل اتباع خارجی وزارت کشور ارائه شود و پس از بررسی و تأیید، شناسنامه ایرانی برای فرزند صادر خواهد شد.

نتیجه‌گیری

با تصویب و اجرای قانون جدید، فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی نیز می‌توانند تابعیت ایرانی دریافت کنند و از حقوق شهروندی کامل برخوردار شوند. این موضوع نه‌تنها گامی در جهت تحقق عدالت اجتماعی و رفع تبعیض جنسیتی است، بلکه به انسجام و وحدت ملی نیز کمک می‌کند.

اگر شما نیز در چنین شرایطی هستید یا نیاز به راهنمایی حقوقی برای ثبت تابعیت فرزند خود دارید، مشاوره با یک وکیل باتجربه در زمینه حقوق تابعیت و امور اتباع خارجی می‌تواند مسیر قانونی را برایتان هموار سازد.

مشاوره تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری، سرکار خانم نجمه قیاسوند

سرکار خانم نجمه قیاسوند، وکیل پایه یک دادگستری با سابقه‌ای درخشان در حوزه حقوق خانواده، تابعیت و امور اتباع خارجی، آماده ارائه مشاوره تخصصی و پیگیری پرونده‌های شما در این زمینه است.

جهت هماهنگی و دریافت مشاوره حقوقی با شماره تلفن زیر تماس حاصل فرمایید:

📞 ۰۹۱۳۳۷۰۲۳۸۰

با تماس با خانم قیاسوند، از تجربه، دقت و تخصص یک وکیل کارآزموده بهره‌مند شوید و مسیر حقوقی خود را با اطمینان طی کنید.